Η αγένεια είναι άκρως μεταδοτική

Αγενείς άνθρωποι υπάρχουν παντού· πρόκειται για μια μάλλον παλιά πληροφορία. Οι περισσότεροι δε, μαθαίνουμε να τους ανεχόμαστε, να τους αγνοούμε ή απλά να ζούμε μαζί τους υποφέροντας. Η αγένεια θεωρείται μεν ενοχλητική και κατακριτέα, αλλά δεν εκλαμβάνεται ως σοβαρό πρόβλημα – οι αντιδράσεις ποικίλλουν από το «και τι πειράζει» μέχρι το «και τι έγινε» και συνοδεύονται με ένα ηττοπαθές ανασήκωμα των ώμων. Οι ειδικοί, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι η έκθεση σε αγενείς συμπεριφορές μπορεί να τροποποιήσει τις γνωστικές λειτουργίες ενός ατόμου, να διαταράξει την πνευματική και ψυχική του υγεία. Μελέτες, επίσης, αποδεικνύουν ότι η αγένεια, ειδικά στον εργασιακό χώρο, μπορεί να επηρεάσει την παραγωγικότητα και την ποιότητα της εργασίας.

Ως αγένεια συνήθως ορίζεται η συμπεριφορά που παραβιάζει τους γενικώς αποδεκτούς κανόνες αρμόζουσας συμπεριφοράς και μπορεί να εκδηλωθεί από ανθρώπους ανεξαρτήτως καταγωγής ή μορφωτικού επιπέδου. «Συνήθως πρόκειται για άτομα ανασφαλή, παρορμητικά και δίχως ενσυναίσθηση, με αισθήματα ανεπάρκειας· ανώριμες προσωπικότητες, δίχως όρια», διευκρινίζει η παιδοψυχίατρος Βασιλική Θεμελή και προσθέτει: «ιδιαίτερα αγενείς είναι οι ναρκισσιστικές προσωπικότητες. Πιθανώς να πρόκειται για άτομα που μεγαλώνουν σε ναρκισσιστικά περιβάλλοντα όπου υπάρχει έλλειψη υγιούς επικοινωνίας, οι γονείς τους μπορεί να είναι και οι ίδιοι επικριτικοί και αγενείς και, αντί να χρησιμοποιούν ευγενική και σωστή γλώσσα, παρερμηνεύουν τις νόρμες της καλής κοινωνικής συμπεριφοράς και άρα περιφρονούν τους άλλους, ενώ ταυτόχρονα αποτυγχάνουν να αναγνωρίσουν συναισθήματα και έχουν έλλειψη ευγένειας».

Σύμφωνα με μελέτες των τελευταίων ετών, η αγένεια, όχι μόνο προκαλεί δυσάρεστα συναισθήματα σε όσους την υφίστανται, αλλά μπορεί να έχει μόνιμες επιβλαβείς συνέπειες τόσο στα θύματα όσο και στους παρατηρητές. Στο πλαίσιο έρευνας στο πανεπιστήμιο της Φλόριντα των ΗΠΑ διαπιστώθηκε πως, όταν ένας φοιτητής δεχόταν αγενή συμπεριφορά στο πλαίσιο μιας συνάντησης διαπραγμάτευσης, φερόταν ο ίδιος αγενώς στη συνάντησή του με τον επόμενο συνάδελφό του. Κοινώς, η αγένεια είναι κολλητική!

Οι ερευνητές κατέληξαν επίσης ότι, αφότου ένας άνθρωπος έχει πέσει θύμα αγενούς συμπεριφοράς, τείνει να ερμηνεύει πιο συχνά ως αγενείς τις συμπεριφορές των άλλων απέναντί του. «Η συνεχής εμπλοκή με αγενή άτομα μπορεί να κάνει κακό στον τρόπο σκέψης ενός ατόμου, στην πνευματική και ψυχική του υγεία. Η τοξικότητα των αγενών προκαλεί μεγάλη σύγχυση σε έναν ισορροπημένο άνθρωπο, γιατί τον φέρνει σε επαφή με αρνητικά συναισθήματα θυμού και οργής, τα οποία έχει κατορθώσει ως ώριμο άτομο να ελέγχει», τονίζει η παιδοψυχίατρος Βασιλική Θέμελη.

Ιδιαίτερα ανησυχητικές είναι οι διαπιστώσεις των ειδικών και σε ό,τι αφορά τις επιπτώσεις της αγένειας στο εργασιακό περιβάλλον. Σε σχετικές έρευνες, το 98% των εργαζομένων στις ΗΠΑ δήλωσε ότι έχει υποστεί αγενή συμπεριφορά στο γραφείο, εκ των οποίων το 50% τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα. Σε δημοσκόπηση του Harvard Business Review, στην οποία ρωτήθηκαν 800 μάνατζερ και υπάλληλοι σε 17 εταιρείες, το 48% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι μείωσε την εργασιακή του προσπάθεια και τον χρόνο που περνούσε στην εργασία του, το 38% είδε την ποιότητα της δουλειάς του να χειροτερεύει και το 60% είδε ότι περιορίστηκε η αποδοτικότητά του αφότου δέχτηκε προσβλητική συμπεριφορά. Επίσης, το 80% των θυμάτων έχασε εργασιακό χρόνο ανησυχώντας για το περιστατικό, το 63% προσπαθώντας να αποφύγει τον θύτη, ενώ το 12% αναγκάστηκε να αποχωρήσει από την εταιρεία. Εχει ακόμη καταγραφεί ως συχνό φαινόμενο πελάτες να απορρίπτουν επιχειρήσεις ή καταστήματα όταν έγιναν μάρτυρες αγενούς συμπεριφοράς μεταξύ των εργαζομένων – για παράδειγμα δεν θα ξαναεπισκεφθούν ένα εστιατόριο ή δεν θα προχωρήσουν σε αγορά προϊόντος από ένα κατάστημα όπου παρατήρησαν ανάλογη συμπεριφορά μεταξύ των υπαλλήλων.

Σοκαριστικά είναι τα στοιχεία σε ειδικά εργασιακά περιβάλλοντα όπως τα νοσοκομεία, όπου οι συνέπειες της αγένειας και των συναισθημάτων που προκαλεί στα θύματα μπορεί να είναι θανατηφόρες. Σκεφθείτε μια νοσηλεύτρια που μόλις έχει δεχθεί προσβλητικές παρατηρήσεις από τον προϊστάμενό της, βιώνει αυξημένο άγχος, θυμό, αποστροφή. Η μείωση της εργασιακής της απόδοσης στη διάρκεια μιας σοβαρής εγχείρησης θα μπορούσε να έχει ολέθρια αποτελέσματα για τον ασθενή. Τέλος, το κόστος της αγένειας για τις επιχειρήσεις γίνεται περισσότερο εμφανές μέσα από έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Fortune, η οποία διεξήχθη στις 1.000 μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες και διαπίστωσε ότι καταναλώνουν το 13% του εργασιακού χρόνου, δηλαδή επτά εβδομάδες ετησίως, για να διαχειριστούν τις συγκρούσεις και τα αποτελέσματα της αγενούς συμπεριφοράς. Το κόστος αυτό φυσικά πολλαπλασιάζεται όταν χρειαστεί να αναμειχθούν σύμβουλοι ή δικηγόροι.

Ηδη, μεγάλες εταιρείες του εξωτερικού έχουν ξεκινήσει να συνυπολογίζουν την ευγένεια στα προσόντα που απαιτούνται για την πρόσληψη νέων υπαλλήλων. Αυτό που απαιτείται, ωστόσο, είναι η γενικότερη αλλαγή της κουλτούρας ανοχής απέναντι στην αγένεια τόσο στον εργασιακό όσο και στον κοινωνικό χώρο.